ویروس هپاتیت

حداقل 6 نوع ویروس هپاتیت تحت عنوان های ویروس هپاتیت A تا E وجود دارند. اگر چه در تمام این ویروس‌ها بافت مورد نظر، کبد است و سندرم های اصلی هپاتیت به شمار می رود، اما این ویروس ها به میزان قابل ملاحظه ای در ساختار، روش های تکثیر، روش های انتقال و مدت زمان و نوع بیماری که ایجاد می‌کنند تفاوت دارند. ویروس هپاتیت A (HAV) و ویروس هپاتیت (B(HBV ویروس های کلاسیک هپاتیت هستند. ویروس های هپاتیت C ، G ، E ویروس هپاتیت (D(HDV یا عامل دلتا ، به ویروس های هپاتیت غیر A معروف هستند.

هر کدام از ویروس های هپاتیت، کبد را آلوده کرده و به آن آسیب می‌رساند و موجب بروز علائم کلاسیک یرقان (زردی) و رهایی آنزیم های کبدی می‌شود. نوع ویروس را می‌توان از روی دوره و طبیعت بیماری و تست های سرولوژیک تشخیص داد. این ویروس ها به راحتی منتقل می‌شوند، زیرا افراد آلوده، قبل از پیدایش علائم بیماری، موجب سرایت ویروس می‌شوند.

هپاتیت چیست؟

هپاتیت به یک وضعیت التهابی کبد اشاره دارد. این بیماری معمولاً نتیجه یک عفونت ویروسی است، اما علل احتمالی دیگری نیز می توانند منجر به بروز بیماری هپاتیت شوند که شامل هپاتیت خودایمنی و هپاتیت است که در نتیجه ثانویه داروها، داروها، سموم و الکل ایجاد می شود. هپاتیت خود ایمنی بیماری است که زمانی بروز پیدا می کند که بدن شما آنتی بادی هایی را علیه بافت کبد شما تولید کند. پنج طبقه بندی اصلی ویروسی هپاتیت عبارتند از هپاتیت A، B، C، D و E. یک ویروس متفاوت مسئول هر نوع هپاتیت ویروسی است.

انواع ویروس هپاتیت

برخی از خصوصیات انواع ویروس هپاتیت عبارتند از :

ویروس هپاتیت A

• این ویروس گاهی اوقات به عنوان هپاتیت عفونی نامیده می‌شود.

• به وسیله یک پیکورناویروس یا ویروس RNA دار ایجاد می‌شود.

• از راه های مدفوعی دهانی منتشر می‌شود.

• دوره کمون آن یک ماه است و پس از آن به طور ناگهانی علائم یرقان ظاهر می‌شود .

• موجب بیماری مزمن کبد نمی‌شود.

• به ندرت کشنده است.

ویروس هپاتیت B

• توسط هپادویروس یا ویروس DNA دار ایجاد می‌شود.

• ازطریق خون، تماس جنسی و یا مادر به نوزاد منتقل می‌شود.

• دوره کمون حدود سه ماه است و بعد آن به طور آهسته علائم یرقان پدیدار می‌شود.

• در پنج تا ده درصد افراد، این ویروس موجب بیماری مزمن کبد می‌شود.

• معمولا با سرطان اولیه سلول کبدی (PHC)مرتبط است. بیش از یک سوم جمعیت جهان به ویروس هپاتیت B مبتلا هستند و هر ساله یک تا دو میلیون نفر بر اثر این بیماری از بین می روند. در نوزادان به علت استفاده از واکسن این ویروس مرگ و میر در حال کاهش است.

ویروس هپاتیت C

• بسیار شایع است و بیش از 170 میلیون نفر ناقل این ویروس هستند.

• راه های انتقال هپاتیت C مشابه راه های انتقال ویروس هپاتیت B است.

• HCV (هپاتیت C) معمولا موجب بیماری مزمن می‌شود.

• HCV یک فلاوی ویروس با ژنوم RNA است.

ویروس هپاتیت G

• یک فیلاوی ویروس است.

• موجب عفونت مزمن می‌شود.

ویروس هپاتیت E

• از راه مدفوعی دهانی و آبهای آلوده منتقل می‌شود.

• گروه جداگانه ای از نوروویروس ها است، اما بر اساس اندازه و ساختارش در این گروه قرار گرفته است.

• در سراسر جهان این ویروس یافت می‌شود، اما بیشتر در کشورهای در حال توسعه یافت می‌شود.

• علائم این نوع از ویروس هپاتیت مشابه ویروس هپاتیت A است، اما علائم ویروس هپاتیت E دیرتر بروز می‌کند.

• در یک تا دو درصد موارد موجب مرگ می‌شود که این آمار حدود ده برابر مرگ و میر توسط ویروس هپاتیت A است.

• عفونت ناشی از ویروس هپاتیت E در زنان باردار بسیار شایع بوده و در بیست درصد موارد موجب مرگ می‌شود.

ویروس هپاتیت D

• به تکثیر ویروس هاتیت B به عنوان کمک کننده نیاز دارد.

• فقط در بیمارانی که ویروس هپاتیت B در آنها وجود دارد بروز می‌کند.

• ویروس هپاتیت B برای RNA ویروس هپاتیت D آنتی ژن و انولپ (پوشش) فراهم می‌کند.

• ویروس هپاتیت D علائم ویروس هپاتیت B را تشدید می‌کند.

علل هپاتیت غیر عفونی

اگرچه هپاتیت معمولاً نتیجه یک عفونت است، عوامل دیگری می توانند باعث ایجاد این بیماری شوند که شامل موارد زیر می شوند:

• مصرف بیش از حد الکل می تواند باعث آسیب کبد و التهاب شود که ممکن است به عنوان هپاتیت الکلی نیز شناخته شود. الکل به طور مستقیم به سلول های کبد شما آسیب می رساند. با گذشت زمان، می تواند آسیب دائمی ایجاد کند و منجر به ضخیم شدن یا زخم شدن بافت کبد (سیروز) و نارسایی کبد شود.
• سایر علل سمی هپاتیت عبارتند از استفاده نادرست از داروها و قرار گرفتن در معرض سموم.
• در برخی موارد، سیستم ایمنی به اشتباه به کبد حمله می کند و باعث التهاب مداوم می شود که می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد  این عارضه اغلب عملکرد کبد را مختل می کند و در خانم ها سه برابر بیشتر از مردان بروز پیدا می کند.

علائم شایع هپاتیت

ویروس هپاتیت ممکن است علائم مختلفی داشته باشد که شایع ترین آنها شامل موارد زیر می شوند:

• خستگی
• علائم شبیه آنفولانزا
• ادرار تیره
• مدفوع رنگ پریده
• درد شکم
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• زردی پوست و چشم ها که ممکن است نشانه زردی باشد.

پیشگیری از هپاتیت

روش هایی که به حداقل رساندن خطر ویروس هپاتیت کمک می کنند شامل موارد زیر می شود:

واکسن ها

واکسن هپاتیت A می تواند به پیشگیری از انقباض HAV کمک کند. واکسن هپاتیت A مجموعه ای از دو دوز است و اکثر کودکان واکسیناسیون را از سن 12 تا 23 ماهگی آغاز می کنند.

عدم قرار گرفتن در معرض سموم

ویروس های هپاتیت می توانند روش های مختلف از جمله تماس با مایعات بدن، آب و غذاهای حاوی عوامل عفونی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. به حداقل رساندن خطر تماس با این مواد می تواند به جلوگیری از ابتلا به ویروس های هپاتیت کمک کند.

اگر به کشوری سفر می‌کنید که در آن شیوع هپاتیت زیاد است، باید از موارد زیر اجتناب کنید:

• آب محلی
• یخ
• صدف خام یا نیم پز
• میوه و سبزیجات خام

ویروس های هپاتیت B، C و D می توانند از طریق تماس با مایعات بدن حاوی این عوامل عفونی منتقل شوند.

بیشتر بخوانید: آزمایشگاه خوب در تهران

عوارض هپاتیت

هپاتیت مزمن B یا C می تواند منجر به بروز بیماری های شدیدتر شود. از آنجایی که ویروس کبد را تحت تاثیر قرار می دهد، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض خطر زیر قرار دارند:

• بیماری مزمن کبدی
• سیروز
• سرطان کبد

هنگامی که کبد شما عملکرد طبیعی خود را متوقف کند، نارسایی کبد ممکن است رخ دهد. عوارض نارسایی کبد عبارتند از:

• اختلالات خونریزی
• تجمع مایع در شکم شما که به عنوان آسیت شناخته می شود.
• افزایش فشار خون در وریدهای پورتال که به کبد شما وارد می شود، که به عنوان فشار خون پورتال شناخته می شود.
• نارسایی کلیه
• آنسفالوپاتی کبدی که می تواند شامل خستگی، از دست دادن حافظه و کاهش توانایی های ذهنی باشد.
• کارسینوم هپاتوسلولار که نوعی سرطان کبد است.
• مرگ

افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B و C باید از مصرف الکل اجتناب کنند زیرا می تواند بیماری و نارسایی کبد را تسریع کند. برخی مکمل ها و داروها نیز می توانند بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند. اگر هپاتیت مزمن B یا C دارید، قبل از مصرف هر گونه داروی جدید با پزشک خود مشورت کنید

نحوه تشخیص هپاتیت

تشخیص هپاتیت به مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و بررسی‌های پزشکی نیاز دارد که برای ارزیابی وضعیت کبد و تشخیص نوع عفونت هپاتیت انجام می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های تشخیص هپاتیت اشاره می‌کنیم:

آزمایش‌های خون

آزمایش‌های خون مهم‌ترین روش برای تشخیص هپاتیت و تعیین نوع آن (A، B، C، D یا E) هستند. این آزمایش‌ها شامل بررسی موارد زیر می‌شوند:

• وجود آنتی‌بادی‌ها یا آنتی‌ژن‌های خاص در خون می‌تواند نشان‌دهنده عفونت هپاتیت باشد. به‌عنوان مثال، آزمایش HBsAg (آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B) نشان می‌دهد که فرد به هپاتیت B مبتلاست.
• بررسی میزان آنزیم‌های کبدی (ALT و AST)، افزایش سطح این آنزیم‌ها در خون می‌تواند نشان‌دهنده التهاب یا آسیب کبدی باشد.
• آزمایش RNA یا DNA ویروسی که برای تشخیص دقیق‌تر نوع ویروس هپاتیت (مانند هپاتیت C)، ممکن است نیاز به بررسی مواد ژنتیکی ویروس (RNA یا DNA) باشد که نشان می‌دهد ویروس در حال فعالیت است.

آزمایش‌های تصویر‌برداری

در برخی موارد، پزشک برای ارزیابی آسیب کبدی یا تشخیص وضعیت کبد از تصویر‌برداری استفاده می‌کند:

• سونوگرافی کبد که برای مشاهده وضعیت کبد و بررسی علائم آسیب یا التهاب به‌کار می‌رود.

• برای ارزیابی بیشتر ساختار کبد و تشخیص ناهنجاری‌ها، از سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی استفاده می‌شود.

بیوپسی کبد

در مواردی که تشخیص دقیق‌تری از میزان آسیب کبدی لازم باشد، بیوپسی کبد انجام می‌شود. در این روش، یک نمونه کوچک از بافت کبد با استفاده از سوزن برداشته شده و تحت بررسی میکروسکوپی قرار می‌گیرد. این روش می‌تواند میزان آسیب، التهاب یا فیبروز (تشکیل بافت اسکار) را مشخص کند.

آزمایش‌های اختصاصی هپاتیت‌های مختلف

برای تشخیص نوع خاصی از هپاتیت، آزمایش‌های اختصاصی وجود دارد:

• بررسی وجود آنتی‌بادی‌های IgM در خون که نشان‌دهنده عفونت اخیر هپاتیت A است.

• علاوه بر آنتی‌ژن‌های سطحی، آزمایش‌های مربوط به آنتی‌بادی‌های هپاتیت B و آنتی‌ژن HBeAg برای تشخیص فعالیت ویروس و میزان انتقال‌پذیری آن انجام می‌شود.

• آزمایش آنتی‌بادی هپاتیت C (Anti-HCV) و آزمایش RNA برای تشخیص دقیق عفونت و تعیین مرحله بیماری

• در افراد مبتلا به هپاتیت B، بررسی وجود ویروس هپاتیت D با آزمایش‌های اختصاصی انجام می‌شود.

• آزمایش خون برای تشخیص آنتی‌بادی‌های مربوط به هپاتیت E.

سوالات متداول

در نهایت…

هپاتیت یک التهاب کبدی است که بیشتر به دلیل عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود. انواع مختلف آن شامل هپاتیت A، B، C، D و E هستند که از راه‌های مختلف مانند آب آلوده، تماس خونی و مایعات بدن منتقل می‌شوند. تشخیص آن با آزمایش خون ممکن است و در برخی موارد با دارو قابل درمان است. واکسیناسیون، رعایت بهداشت و پرهیز از رفتارهای پرخطر می‌تواند به پیشگیری کمک کند و درمان به‌موقع از عوارض جدی جلوگیری می‌کند.